Cohesión grupal: Josefa na NBA

Cámara en travelling no interior dunha casa de pranta baixa. Tarde soleada. Achégase a imaxe ó xardín, hai unha pelexa. É unha pelexa entre dous homes duns cincuenta e tantos anos, preto da piscina. Van elegantemente vestidos. Hai planos curtos e planos cenitais. O xardín e a casa están sitos nunha zona residencial de Miami, ó lado da canle que conduce cara o mar, canle ateigada de casas residenciais de clase varia. Segue a pelexa. Michael Caine e Jack Nicholson pelexan coma cans. Ó final, Jack consegue vencer a Michael Caine cun forte golpe na cabeza, e este cae na piscina inconsciente para afogar. Nicholson, coa cara chea de sangue, expresión desencaixada e ollando o cadáver do seu ex-amigo di: "Harry, polo menos morriche coa túa roupa posta, e iso é algo que ninguén che vai quitar".

O vello sorriu e ergueuse do sofá. Xa é a hora. Deu uns pasos nervoso polo salón, ollou pola fiestra e viu que a rúa ficaba moi calma. Gostaba moito daquel momento da noite. Berrou pola muller:"Oi, Josefa, a ver, vamos logo, veña, que hoxe gánoche eu" Josefa atópase na cociña cocendo unhas patacas. A radio soa a todo volume. Esta mañá madrugara, puxera a batiña, as zapatillas e botárase polas escaleiras abaixo ata a pranta subterránea do garaxe. Alí, alí está a aldea. A aldea está no trasteiro que teñen alí, xusto cando se sae do ascensor para acceder ó garaxe. Unha porta metálica. Abríndoa, a escuridade vai tornando en formas imprecisas. Adivíñase unha estantería, botes, caixas, aquilo fede. Hai mazás pudrindo, botes de mel, patacas da aldea, unhas podres e outras non, carne de porco, de tenreira, hai chourizos curando, xamóns, leña. José insistira en traer a leña para a casa nova, porque aínda que recén mercaron un piso novo nun edificio de cinco prantas, calefacción central, iluminación automática, auga, luz, etc...os invernos son moi duros, Josefa, os invernos son moi duros. Tamén hai cebolas, allos, hai oito coellos nunha esquina do trasteiro, nunha vella caixa de madeira. Josefa dálles de comer e fala un pouquiño con eles. Logo colleu as patacas e saíu dalí dicindo: "Sssss, calade a boquiña, bonitiños, ssss..." Ó sair, pecha a porta metálica do trasteiro. Abriuse a porta de acceso ó garaxe e entrou o viciño do cuarto. Elegantemente vestido, cun maletín de coiro, un móvil de última tecnoloxía(penúltima), e enchufado nuns auriculares. Josefa salúdao desconfiada. Suben os dous no ascensor. Josefa repara nos zapatos do viciño e intrigada, inquire: "Leva uns zapatos ben xeitosos, ¿e custáronlle moito? Debéronlle custar...¿gana moitos cartiños?...débeos gañar ben gañados, si oh, son uns zapatos ben bonitos..." O home saca os auriculares e repara condescendente coa Josefa: "Disculpe, ¿cómo dice?, no la he oído..." Josefa fica en silencio e baixa a cabeza anoxada. Volta a mirar aqueles zapatiños tan bonitos. "Quedaríanlle tan ben ó meu José..." O home volta a conectarse nos auriculares e co seu lápiz óptico manexa unha axenda informática. Chegan á pranta de Josefa. Josefa sae sen saludalo, cargada coas patacas. O home despídese friamente namentres conversa con alguén polos auriculares: "Ah, adiós, hasta luego,...sí, como le decía, la política de la empresa tiende a buscar el máximo beneficio para el cliente, al tiempo que persigue la identificación del empleado con los objetivos económicos del grupo, un bien que redunda en definitiva, en la calidad del producto, me escucha...es que estoy en el ascensor..."

A Josefa camiña cara a porta do piso coas patacas botando terra por todo o corredor da pranta. Logo, sucedeuse un día mais. A parsimonia de facer o xantar, viron a televisión co volume no máximo en tanto que comían, o José lavou a louza e deulle de comer ó gato. Ela sentara na tarde diante do televisor e adormecera; plató de televisión tipo, cómodos sofás en cores vivas, música ambiente, e o presentador do magacine autonómico con ese prescindible peiteado que evoca anos que xa non voltarán, expresións faciais que buscan a complicidade adormecida da Josefa que durme prácidamente, camisa axustada con enruga bella e gafas de pasta que completan unha estampa realmente cómica, próxima ó patetismo senón patética pero que en todo caso espertan compracencia e complicidade no espectador. Tarde feliz.

Logo chegou a noite, que, acabáramos, é o punto onde agora se atopan. José mostra inquedanza: "Oi, Josefa, se a de ser hoxe ven e si non, ó carallo...sempre nas mismas...xa teño aquí o cartón para apuntar..." Ó escoitar "o cartón", Josefa esperta da súa apatía e rápidamente recolle o asunto e camiña para o salón. José abre a fiestra e sorrí. Recuperan nese intre a patria perdida da infancia e auséntase a dor. José agarda ó lado da fiestra vixiante pola ventá. Mira á Josefa: "Non ven naide, muller, vamos ostia, que entra o frío, coño..." E alí, dende a mesa que se atopa segundo se ingresa no salón, a Josefa vai carretando o asunto a duras penas, atravesa coma un lóstrego o espazo existente entre a porta do salón e a fiestra, deixando atrás os retratos da neta, dos fillos, dos primos da Suiza, as imaxes da Virxe, e colle impulso xusto ó chegar á fiestra. Cando se dispón a soltar o asunto das mans, un apunte tardío do José provoca o contratempo: "Non, carallo!...cuidao co chavalito!..." É tarde. Josefa soltara nese momento, para deixalo voar, o asunto, a bolsa do lixo: varias botellas de viño dentro, os restos das patacas, lixo en xeral pero sobre todo as catro botellas de viño baleiras. Iso foi un erro tremendo. José e Josefa achéganse a ventá e observan en silencio o panorama. Silencio.

No medio da rúa, iluminado coma un Sinatra que se dispuxera a cantar "My way" repousaba moi tranquilo, mais ben morto, o viciño do cuarto, co traxe, cos auriculares, coa axenda...e cos zapatos bonitos. Josefa, envolta nun deses raros pasatempos que nos ocupan cando xa nos aburrimos de todo, como é tirar o lixo dende a ventá do primeiro para encestar no vertedoiro da beirarrúa de enfrente, matara ó viciño do cuarto. Pobre rapaz; xa non podería disertar sobre as técnicas de cohesión grupal para mellorar o rendemento do capital humano das corporacións. Alí estaba, deitadiño no medio da rúa, na noite en que José apuntaba nun vello cartón dos Ducados, como quen xoga á birisca, cantas bolsas do lixo atinaba a Josefa no vertedoiro. Logo ían ver a película da autonómica. A vella homicida e o seu home decidiron baixar á rúa. Ollaron a un lado e outro da rúa, ós edificios, nada. Decidiron o mais prudente: agarraron ó pobre diaño do cuarto como puideron, inclusive o José mentou ó Señor "...faime pinza na ciática, colle ben, colle ben..." e erguéndoo da rúa metérono no ascensor e baixaron á pranta subterránea. Abriron a porta do trasteiro e sí, no medio dos coellos, as patacas podres, os chorizos, os xamóns, meteron o corpo sen vida do triunfador no arcón, coas cebolas. Xa se dispoñían a marchar, mais Josefa púxose sentimental. Voltou onde o viciño morto, e con moito coidado e mimo, quitoulle aqueles zapatiños tan bonitos que lle vira pola mañán no ascensor. "Ai, José, que guapiño vas estar, vanche dar bon traer, candas cos zapatós eses, que parce que non sexas de Dios..." José sorriu emocionado e camiñou cara o ascensor. Josefa pechaba a porta, collendo tamén un pouco de xamón para o caldo, e dicía polo baixo: "Sssss, coellos, caladiños, caladiños..."

“No último asalto, mireino e non recoñecín os ollos de Mohammed, aqueles eran os ollos do demo” Sonny Liston, logo de perder con Mohammed Ali nun dos combates épicos da historia do boxeo.

O sparring(na memoria de Paul Valéry e Jack Johnson)

Un, dous, tres, arriba, catro, cinco, abaixo, suor, sete, oito…ruído metálico. O saco colga das cadeas metálicas penduradas do teito e o loitador que non se detén golpea e golpea ata a extenuación. O ring á dereita, a maldita lona, a campá, mais sacos de boxeo, toalliñas, algún balón medicinal, vendaxes xa abandoadas, paredes cheas de combates épicos que xa foron. Suor conxelado. O loitador que non se detén. Poucas sensacións tan gratas e vertixinosas como as dun vello local en silencio cheo de pesas, de barras metálicas, de esforzo en soidade. O encontro cun mesmo. E alí, golpeando no vello saco, o loitador que non se detén segue a buscar o golpe que non chega. Leva dous anos moi preto de acadalo. Pensou obtelo aquela noite de inverno, adestrando a dous metros de onde agora se atopaba, despois de comezar a sentirse canso pero inexplicablemente áxil. Conectara logo de defenderse, un croché xenial, sentiu vértigo no seu interior ó decatarse de que aquel era o golpe que levaba a vida procurando. Tratou de repetilo. Non foi quen. Agora achégase ó vello almacén e colle a corda. Sitúase diante do espello. Alí comeza a saltar ata que as pernas xa non respostan. Non importa. Detívose. Na profundidade do espello que recobre a parede obsérvase multiplicado. Está a sangrar polas mans, e ten o beizo aberto. Solta a corda, volta o silencio. Unha toalla. Seca o suor e senta. Logo bebe auga. Fíxase nas vigas do vello ximnasio. É hora de deixalo. Camiña cara o vestiario, abre a auga da ducha e comeza a quitar as vendas que protexían as súas mans. Segue a darlle voltas ó golpe que non chega. A auga quente fúndese no suor e en armonía, esvaran dende a súa cabeza ata os pés, deténdose e provocando dor nas múltiples feridas que se alonxan no seu corpo en réxime de pensión completa. Logo, cando se viste e recolle a bolsa cos guantes, ó pasar por diante do ring, volta a ollalo en silencio. Na rúa vai frío. As rúas das cidades dos loitadores que non se deteñen observan unha adoración especial polas persoas que elixen a noite para deixarse ver. Son rúas sen fin, que se perden no mesmo lugar no que se adiviñan as luces dos coches nos que escapan os furtivos, os soñadores, os criminais cara lugares mais tranquilos, nos que inxectar adrenalina. Son mundos. Nos bares, os ignorantes e os rapsodas beben engaiolados na pracidez etílica dos que xa elixiron que teñen todo que perder. As luces sempre parpadexan, neón, e tódolos camareiros feden a suor, e os catedráticos do tempo perdido gostan de estudar nos naipes as políticas do mundo que agora dorme. Moitos mais camareiros arredan de sí as pantasmas da morte e alguén abriu a máquina de xogo, gañando maletíns. Os vidros do expositor das bebidas nunca son multicolor, e alguén esquenceu tirar as botellas baleiras. O loitador que nunca se detén observa con naturalidade as artes dos trileiros, que en mesiñas de camping estafan a algún turista dexenerado, apraudidos polas buscavidas e algún ionqui. Hai namoramentos. O home que recolle o lixo vestido de verde semella Elvis. O seu tupé peiteado con abundante xel fixador baila ó ritmo da basoira e o recolledor. Pilota un carro que, por suposto, vai cheo de anacos de vida que a xente non quere sufrir. No momento en que o loitador que non se detén cruza a rúa, o home do lixo crava a mirada nunha rapariga que sae dun café coas amigas. Óllanse, e nas mans a basoira coma quen ten un cubalibre, acenos que convidan e cando o loitador que non se detén chega á outra beirarrúa, a rapariga e o home do lixo sentan nun banco. Falan de moitas cousas que logo non lembrarán, cando agarden ás portas doutro motel no que tampouco lles deixaran ingresar, pois os donos dos moteis non entenden que os homes do lixo, con basoira, recolledor e carro, queiran pasar unha noite cunha rapariga. Non se pode entrar nun motel de madrugada agás para facer algunha transacción de sustancias ilegais dispostas ó milímetro e agochadas en maletíns misteriosos que sempre fican abertos cando comezan os tiros, logo de que o capo avise do fraude. O loitador que non se detén chega ó portal da casa matinando no golpe que non chega. Abre o portal, sube ata a última pranta,que é a segunda, e ó entrar na casa comproba que o olvido non se esquenceu del. Alí está, agardou por él diante do televisor. Quita a roupa e déitase na cama. O golpe que non chega. Teño que meter mais o corpo, levantar a man nese momento, porque ese é o momento. Hai ruídos nas habitacións doutros pisos. Portas pechándose para non voltar. Está canso. Observa o seu rostro no espello do cuarto de baño. O espello devólvelle unha lembranza de promesas que non se cumpren, de días que se atropelan nas noites, para logo transformarse en meses, anos que voan e liscan polo burato do lavabo. Pecha o grifo. Agora senta no baño e observa as mans. O golpe. Pensa no golpe. Podería trocar a posición do corpo. ¿Quen deixou aberta a fiestra? Oe ruídos na escuridade da casa. A vinganza.

O mito

Jack Johnson é o mito. Corren os anos vinte nos Estados Unidos. A vida é unha loucura, os vicios multiplícanse, o güisqui inunda as gorxas e acomódanse en exceso os modais e as boas maneiras. Son os anos previos á Gran Caída de Wall Street (¿O Gran Salto?) e o país vive afundido nun optimismo suicida. Os que poden poden mais que nunca e os negros seguen sendo negros. Nembargantes, un home de cor inqueda o sono de non poucos ianquis, e faino a golpes. Trátase de Jack Jonson, o indiscutible dictador da lei dos pesos pesados do boxeo. Sobre o cuadrilatero é un mago, evitando os golpes cunha habilidade só igualada pola contundencia dos seus directos. Ademais, posúe alma de menciñeiro e fai feliz ó público negro dos asentos mais baratos nos recintos deportivos de todo o país. Dende o trono, un corpo perfeitamente debuxado nunha estructura de dous metros chea de músculos propios do mesmo Atlante, xoga cos rivais, suxéitaos pola testa namentres guiña o ollo ás rapazas do público e, cando quere, dispara unha concatenación de labazadas ata o ko. Os afeccioados brancos das primeiras filas, desesperados, son testemuñas das noites consecutivas de dominio sureño, esmagando o orgullo ianqui. O entusiasmo e o ruído dos últimos bancos contrasta co silencio preto do ring. Namentres, os periodistas especializados da época, súmanse á causa popular contra este icono da ilusión negra, con prácticas lapidarias desprestixiando ó púxil mais espectacular que acaso se vira nunca na historia do boxeo ata o momento. Así, en tanto nos reservados do Sheraton ó lado de Central Park, nas sobremesas de copa e puro, a clase política comeza a ofrecer mostras de preocupación inducida pola prensa, Jack Jonson aumenta o seu mito paseando por todo o país. A súa superioridade é tal que non dubida en estar de brincadeira continuamente en calquera rolda de prensa previa ás liortas; caracterízase por un refinado gusto vestindo, lucindo excéntricos pero elegantes traxes raiados coroados a miúdo cun distinguido chapéu. É un habitual nos locais musicais mais exclusivos da cidade, onde o swing e o charlestón tinguen o ambiente carregado de perfume, “bourbon” e fume. Sobra decir que Jack Jonson trocaba en poder seductor e dozura a forza salvaxe que despregaba no ring e, en anos posteriores, fóron acontecendo tristes capítulos de mulleres que esixían para seus fillos a paternidade do inmenso negro. Por riba, estabrece grandes amizades cos grandes jazzmen do momento. Ante semellante provocación, e baixo a incitación do establishment, a prensa, desbocada, comeza a súa campañade acoso e derrube. Así, empurrada económicamente polas grandes fortunas do país, comeza a procura dun púxil branco capaz de rematar co pesadelo de Jonson. Logo dun mes, un descoñecido de Fargo(Arizona) semella o elixido para deter ó negro. No Madison Square Garden, descuberto naquel entón, pero xa cunha capacidade que se achegaba ós 50.000 espectadores, no medio dun clima de grande expectación, ten lugar o combate entre o campeón e o aspirante, denominado pola prensa deportiva da época como a “última esperanza branca”.


Aguanta dous asaltos e logo, a durmir na lona no medio do delirio da poboación negra que é feliz coa victoria a modo de liberación, perante a opresión e a negación de dereitos civís que sofren naquel entón. O clima de tensión social entre brancos e negros torna abafante, pero a maquinaria das altas esferas non se detén e segue a traballar meses e meses, sempre baixo o mesmo titular da “última esperanza branca”. Jack Johnson seguiu gañando combates varios anos sin que ningún rival, negro ou branco, puidese arrincarlle o seu título. O seu gusto pola noite acentúase e monta un pequeno imperio de clubes de música negra, ó tempo que segue colleitando éxitos no ring. Será a comezos dos anos 30, cando perseguido por fraude fiscal, e fundido polas débedas, sexa separado do seu título. En calquera caso, nunca sería vencido polo que se deu en chamar “a última esperanza branca”.

Lugo, 31 de Outubro, horas incertas da madrugada.

PD 2: Paul Valéry, o loitador que nunca se detén. Á súa morte, 261 cadernos con mais de 20.000 páxinas recollían todas as reflexións que anotaba de xeito compulsivo nas noites de vixilia. Valéry xa é, por suposto, lenda da literatura.

Canción recomendada: “El club de los imposibles” Enrique Bunbury
“Ascensor para el cadalso” Miles Davis (pedantería option)